Gospodarka obiegu zamkniętego (GOZ)
Wdrożenie zasad gospodarki cyrkularnej (GOZ) we wszystkich obszarach działalności, zgodnie ze strategią PGE, jest jednym ze sposobów osiągnięcia celu neutralności klimatycznej do 2050 roku.
Podejmowane przez PGE działania, polegające na domykaniu obiegów surowców, ukierunkowane są na optymalne wykorzystanie zasobów, ochronę surowców naturalnych oraz minimalizowanie niekorzystnego oddziaływania na środowisko, między innymi poprzez ograniczenie ilości wytwarzanych odpadów.
Efekty środowiskowe i społeczne wdrażania produktów GOZ
Wymierne efekty gospodarki cyrkularnej wpisujące się w obecne oczekiwania społeczne
- Ograniczenie emisji CO2 poprzez wykorzystanie w przemyśle wysokoemisyjnym surowców wtórnych
- Oszczędności surowców naturalnych poprzez wykorzystanie zasobów antropogenicznych
- Przywracanie walorów naturalnych i inwestycyjnych terenom poprzemysłowym
- Ograniczenie składowania odpadów oraz likwidacja istniejących składowisk
- Aktywny udział w transformacji regionów
- Ograniczenie śladu węglowego
Procesy i aktywa zgodne z gospodarką obiegu zamkniętego
- przedłużanie cyklu życia wykorzystywanych surowców i materiałów,
- ograniczenie strat energii i odpadów materiałowych,
- przetwarzanie odpadów na pełnowartościowe produkty w celu minimalizowania ich powstawania,
- rekultywacja i przywracanie walorów inwestycyjnych terenom poprzemysłowym.
Grupa PGE działa zgodnie z krajowymi i międzynarodowymi wytycznymi w obszarze GOZ, przede wszystkim w oparciu o inicjatywy legislacyjne i pozalegislacyjne Europejskiego Zielonego Ładu.
Parlament Europejski w swojej rezolucji z 15 stycznia 2020 roku wezwał do koniecznego przekształcenia społeczeństwa europejskiego w społeczeństwo neutralne dla klimatu najpóźniej do 2050 roku. zawiera plan działań umożliwiający bardziej efektywne wykorzystanie zasobów dzięki przejściu na czystą gospodarkę o obiegu zamkniętym oraz przeciwdziałanie utracie różnorodności biologicznej i zmniejszenie poziomu zanieczyszczeń. Celem tej strategii jest również ochrona, zachowanie i poprawa kapitału naturalnego UE oraz ochrona zdrowia i dobrostanu obywateli przed zagrożeniami i negatywnymi skutkami związanymi ze środowiskiem.
W zakresie regulacji krajowych do działania na rzecz racjonalnej gospodarki odpadami zobowiązuje uchwała w sprawie przyjęcia „Mapy drogowej transformacji w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym” z 10 września 2019 roku. W „Mapie drogowej” skoncentrowano się z jednej strony na działaniach ogólnych mających na celu tworzenie warunków dla rozwoju biogospodarki w Polsce, a z drugiej strony na działaniach promujących i rozwojowych w zakresie tworzenia lokalnych łańcuchów wartości, w przemyśle oraz w energetyce. Zmiana sposobu myślenia o produkcji dóbr ma się przyczynić do stworzenia zrównoważonej, niskoemisyjnej, zasobooszczędnej i konkurencyjnej gospodarki.
Gospodarka Obiegu Zamkniętego obejmuje wszystkie etapy cyklu życia produktu, od pozyskania surowca przez projektowanie produktu, jego produkcję, konsumpcję, zbieranie odpadów, aż do ich zagospodarowania.
Istotne jest to, aby odpady, jeżeli już powstaną, były traktowane jak surowce wtórne i wykorzystane do ponownej produkcji. Budowanie gospodarki o obiegu zamkniętym ma zwiększyć innowacyjność polskich przedsiębiorstw oraz podnieść ich konkurencyjność w stosunku do podmiotów zagranicznych.
W ramach Grupy Kapitałowej PGE wydzielony został dedykowany segment GOZ. Jest on odpowiedzialny za promowanie, kreowanie i wdrażanie zasad gospodarki cyrkularnej w całej Grupie PGE oraz zwiększanie stopnia wykorzystania surowców, biorących udział w procesach wytwarzania energii.
Jest to odpowiedź na wyzwania polskiej gospodarki zarówno w perspektywie długoterminowej, jak i w najbliższych latach jako istotny element procesu transformacji. Efektywny model GOZ pozwoli przeprowadzić transformację energetyczną, która wpisze się w krajowe wyzwania w zakresie energetyki bezodpadowej i przyjaznej dla środowiska.
Wiodącą rolę w tym segmencie pełni spółka PGE Ekoserwis posiadająca kilkudziesięcioletnie doświadczenie w zagospodarowywaniu ubocznych produktów spalania z energetyki w różnych kierunkach gospodarczych. Rocznie spółka zagospodarowuje blisko siedem mln ton odpadów
i produktów ubocznych z energetyki. Efektem tego jest ponad 200 produktów i ich odmian powstających na bazie .
Działalność segmentu GOZ skoncentrowana jest na realizacji oraz na wdrażaniu ekologicznych i ekonomicznych rozwiązań w obszarze zasobów surowców i odpadów poprzemysłowych z energetyki. Głównym celem nowego segmentu jest spójne, strategiczne i biznesowe zarządzanie strumieniami surowców poprzemysłowych w myśl gospodarki obiegu zamkniętego, z uwzględnieniem dbałości o środowisko i zrównoważony rozwój.
Realizacja priorytetów strategicznych Grupy Kapitałowej PGE w ramach Segmentu GOZ
Obecny i przyszły model zarządzania Gospodarką Obiegu Zamkniętego w Grupie Kapitałowej PGE
Odpowiednie zapewnienie wykorzystania surowców wtórnych wiąże się z koniecznością wdrażania w procesach gospodarczych zasady pierwszeństwa dla tych surowców. Pakiet EU GOZ ograniczający, a docelowo eliminujący co do zasady ich składowanie, jest poważnym wyzwaniem dla energetyki i górnictwa. Jest to równocześnie szansa dla branży energetycznej oraz korzyść wynikająca z zachowania zasobów naturalnych dla następnych pokoleń i mniejszego oddziaływania na środowisko.
Efekty środowiskowe i społeczne wdrażania polityki i produktów GOZ:
- ograniczanie emisji CO2 poprzez wykorzystanie w przemyśle wysokoemisyjnym surowców wtórnych,
- oszczędności surowców naturalnych poprzez wykorzystanie zasobów antropogenicznych,
- przywracanie walorów naturalnych i inwestycyjnych terenom poprzemysłowym,
- ograniczenie składowania odpadów oraz likwidacja istniejących składowisk,
- aktywny udział w transformacji regionów w tym dla społeczności lokalnych,
- opracowanie mobilnych technologii – produkcja mieszanek służących przywracaniu wartości użytkowych terenom zdegradowanym np. pogórniczym,
- wykonywanie ocen środowiskowych i standaryzacja – realizacja zakładowej kontroli produkcji, utrzymanie powtarzalnych parametrów zapewniających funkcje produktów i wyrobów
- z regulacjami środowiskowymi.
Uboczne produkty spalania () są efektem produkcji energii elektrycznej i ciepła w jednostkach wytwórczych, wykorzystujących paliwa kopalne. Gospodarowanie w Grupie PGE, w oparciu o gospodarkę obiegu zamkniętego, prowadzi do wykorzystywania odpadów jako pełnowartościowych substancji zagospodarowanych w innych gałęziach gospodarki (przemysł cementowy, budownictwo, drogownictwo, górnictwo), a w konsekwencji do ograniczenia ilości wytwarzanych odpadów końcowych.
Uboczne produkty spalania zastępują z powodzeniem surowce naturalne (np. gips naturalny, kruszywo), ograniczając tym samym ich wydobycie, jak również emisje, które towarzyszą ich wydobyciu. Odpowiedzialne wykorzystanie surowców wtórnych jak gips z instalacji odsiarczania spalin to dobry przykład wdrażania w procesach gospodarczych zasady pierwszeństwa dla surowców wtórnych. Takie działania wpływają na ochronę złóż kopalnych dla przyszłych pokoleń.
Ponowne wykorzystanie odpadów paleniskowych w różnych sektorach przemysłu przynosi wymierne korzyści dla środowiska:
- nie prowadzi do konieczności przeznaczania nowych terenów pod budowę instalacji składowisk odpadów i infrastruktury towarzyszącej,
- ogranicza wykorzystanie surowców naturalnych (np. gipsu naturalnego, kruszyw), a tym samym zmniejsza powierzchnie terenów zdegradowanych związanych z ich wydobywaniem,
- prowadzi do zmniejszenia uciążliwości składowisk odpadów, zarówno dla ludzi, jak i środowiska naturalnego,
- obniża koszty prowadzenia działalności.
PGE, realizując swoją strategię, kładzie duży nacisk na opracowanie rozwiązań maksymalizujących gospodarcze wykorzystanie surowców i odpadów, realizując tym samym cele w postaci ochrony środowiska i klimatu.
W zakresie gospodarowania odpadami wyznaczone zostały wskaźniki recyrkulacji odpadów i ograniczenia wolumenu odpadów składowanych do 2035 roku w postaci dwóch celów:
- recykling powyżej 65 proc.
- oraz składowanie na poziomie nie większym niż 10 proc. wytworzonych odpadów.
Sposoby zagospodarowania odpadów stosowane przez PGE są opracowywane z wykorzystaniem własnego zaplecza badawczo-rozwojowego oraz laboratorium, a także wspierane są przez wiodące jednostki naukowo – badawcze, z którymi PGE prowadzi stałą współpracę. Wytwarzane -y i gips są monitorowane pod względem jakościowym.
Branże, do których PGE kieruje UPS w postaci pełnowartościowych produktów lub surowców oraz ich związek z GOZ
Ochrona klimatu poprzez zmniejszenie emisji CO2
-
Budownictwo kubaturowe
-
Budownictwo ogólne
-
Rolnictwo
-
Makroinwelacje
-
Górnictwo
Mniejsze wydobycie gipsu naturalnego
Mniejsze wydobycie kruszyw naturalnych z odkrywkowych kopalni surowców skalnych
-
Budownictwo hydrotechniczne
-
Budownictwo drogowe
-
Budownictwo kolejowe
-
Energia elektryczna i ciepło
Mniejsze wydobycie piasku naturalnego do wypełnienia wyrobisk kopalnianych
Na stosowaniu sprawdzonych i bezpiecznych rozwiązań korzystają m.in. wytwórcy cementu, betonu, producenci ceramiki, górnictwo i firmy drogowe. Wyroby powstające przy zastosowaniu technologii wykorzystania ubocznych produktów spalania spełniają wszystkie wymagania, jakim muszą sprostać materiały czy wyroby budowlane.
Proces wykorzystania -ów w budownictwie objęty jest nadzorem Instytutu Techniki Budowlanej. Produkty zostały również zarejestrowane w międzynarodowym systemie REACH. W ramach rejestracji uboczne produkty spalania zostały poddane kompleksowym badaniom toksykologicznym, ekotoksykologicznym oraz mutagennym zgodnie z wymogami określonymi przez Europejską Agencję Chemikaliów (ECHA). Badania wykonano w laboratoriach o najwyższym światowym standardzie i niekwestionowanej wiarygodności. Wyniki badań jednoznacznie potwierdziły, że są to substancje bezpieczne, niestanowiące zagrożenia dla ludzi, zwierząt i środowiska naturalnego. Ich zastosowanie nie musi być w żaden sposób ograniczane z uwagi na ich oddziaływanie na środowisko.
Uboczne produkty spalania znalazły również zastosowanie w rekultywacji oraz makroniwelacji terenów poprzemysłowych i zdegradowanych, przywracając wielu terenom dawne walory krajobrazowe i przyrodnicze. Znajdują one również szerokie zastosowanie w górnictwie do zabezpieczania wyrobisk.
Kopaliny towarzyszące złożom węgla brunatnego zwane ubocznymi produktami wydobycia (UPW) odgrywają istotną rolę w zrównoważonym łańcuchu dostaw surowców i materiałów. Zaliczamy do nich: wapienie, kredę jeziorną, piaski, iły, bruki krzemienne oraz głazy narzutowe w postaci granitoidów i innych skał skandynawskich. Zagospodarowywanie kopalin towarzyszących przyczynia się do racjonalnej gospodarki złożem i ochrony powierzchni ziemi.
i przywracanie walorów inwestycyjnych terenom poprzemysłowym jest nieodłącznym etapem kończącym wydobywanie kopalin energetycznych. Likwidacja wyrobisk ma na celu nadanie im walorów użyteczności i przywrócenie środowisku. W przypadku wyrobisk węgla brunatnego doświadczenia międzynarodowe pokazują, że najbardziej popularna jest w kierunku wodnym. W tym celu wykonuje się makroniwelację z wykorzystaniem zgromadzonych w fazie eksploatacji mas ziemno-skalnych w celu odpowiedniego ukształtowania terenu na potrzeby wypoczynku i rekreacji lub w innym kierunku. Obszary zrekultywowane mogą być także atrakcyjnym terenem pod inwestycje w odnawialne źródła energii. Lokalizacja tych terenów w pobliżu przyłączy energetycznych pozwoli w przyszłości na przeznaczenie ich pod budowę farm wiatrowych, fotowoltaicznych, czy magazynów energii.
W dobie transformacji PGE stawia sobie nowe wyzwania związane z rozwojem i wdrażaniem technologii przetwarzania odpadów i odzysku surowców z instalacji OZE, które w dostrzegalnym horyzoncie czasowym również będą stanowić potencjał do optymalnego ich wykorzystania zgodnie z zasadami Gospodarki Obiegu Zamkniętego.
Aby móc to realizować, niezbędne są specjalistyczne kompetencje i dedykowana działalność badawczo-rozwojowa w tym obszarze. Dlatego w grudniu 2022 roku otworzono Centrum Badań i Rozwoju GOZ zlokalizowane w Bełchatowie, który jest ośrodkiem kompetencji badawczo-rozwojowych odpowiedzialnym za opracowywanie i wdrażanie rozwiązań optymalizujących wykorzystanie odpadów poprzemysłowych z energetyki oraz odzysk cennych surowców z wyeksploatowanych instalacji .
Głównym zadaniem Centrum jest wypracowanie technologii przetwarzania odpadów, odzysku surowców i wytwarzania pełnowartościowych produktów z pozyskiwanych zasobów, a także opracowanie specjalistycznych rozwiązań dla odnawialnych źródeł energii, wykorzystywanych
w instalacjach fotowoltaicznych i na farmach wiatrowych. Centrum jest ważnym ośrodkiem rozwoju innowacji. Poprzez współpracę z ośrodkami naukowymi będzie ono rozwijać przyjazne dla środowiska rozwiązania. W ramach Centrum GOZ funkcjonuje obecnie: Dział Badań i Rozwoju (Sekcja Recyklingu i Odzysku Surowców oraz Sekcja Technologii Produkcji), Dział Laboratoriów i Dział Zakładowej Kontroli Produkcji.
Centrum GOZ tworząc nowe technologie, receptury zastosowań surowców antropogenicznych z energetyki ogranicza oddziaływanie na środowisko, zapewnia dostawy materiału, dywersyfikując źródła jego pozyskiwania (np. poprzez projekty reeksplotacji).
Uczestniczy również i przeprowadza oceny środowiskowe na poziomie przedsiębiorstwa (oceny ITB, LCA, PEF), opracowuje dokumentację kontroli produkcji wyrobów na bazie surowców antropogenicznych.
Centrum GOZ to również kolejny realizowany przez PGE element transformacji m.in. regionu bełchatowskiego. Unikalny na skalę krajową ośrodek, przyciąga do Bełchatowa wielu specjalistów i odgrywa istotną rolę w jego rozwoju.
Centrum GOZ ulepsza procesy zwiększając realizację celów związanych z wdrażaniem strategii środowiskowych i gospodarczych w celu optymalizacji kosztów (minimalizując na przykład opłaty środowiskowe) i nakładów (zwiększa dostęp do zielonego finansowania), m.in. w zakresie:
- działalności wspomagającej produkcję energii elektrycznej i ciepła poprzez zintegrowane podejście realizacji najlepszych dostępnych technik w ochronie środowiska w szczególności poprzez zapobieganie powstawaniu odpadów oraz przywracania wartości użytkowych terenom poprzemysłowym.
- wytwarzania i dostarczania bezpiecznych produktów, wyrobów, towarów na bazie materiałów antropogenicznych pochodzących z energetyki. Centrum GOZ w zakresie działalności wspomagającej integruje sferę technologii, uwarunkowań prawno-środowiskowych, zarządzania strumieniem odpadów i produktów materiałów ubocznych; rozwoju produktów i procesów badawczych z obszaru B+R w tym w szczególności wdrożeń w gospodarce
- zwiększania zakresu wariantów realizacji projektów zrównoważonych środowiskowo, Centrum GOZ optymalnie integruje cele środowiskowe, regulacyjne, społeczne, organizacyjne, technologiczne i biznesowe przyczyniając się m.in. do:
- zwiększenia potencjału Grupy PGE do prowadzenia działalności operacyjnej i wspomagającej zgodnej z zasadami zrównoważonego rozwoju (w tym z taksonomią) i realizacji celów środowiskowych dokumentów strategicznych z różnych poziomów zarządzania środowiskowego.
- rozwoju infrastruktury B+R w celu praktycznej optymalizacji prowadzenia badań przemysłowych i rozwojowych, w szczególności w obszarze GOZ i czystej energii w kierunku neutralności klimatycznej.
- zapewnienia szerszych możliwości programowania domykania obiegów w gospodarce w różnych fazach cyklu życia materiałów ubocznych sektora energetyki zapobiegając powstawaniu odpadów,
- usprawnienia realizacji modelu zapętlenia w szczególności poprzez tworzenie nowych (ulepszonych) technologii czy produktów, wyrobów dla gospodarki m.in. na bazie surowców antropogenicznych,
- zwiększa możliwości do tworzenia symbioz gospodarczych/przemysłowych z podmiotami trzecimi i lokalnymi społecznościami, zwłaszcza w celu zapobiegania powstawania odpadów, bądź ich zagospodarowania m.in. przywracając wartości użytkowe terenom zdegradowanym.
- aktywnie uczestniczy w projektach mających na celu przekwalifikowanie pracowników PGE, wchodząc w partnerskie projekty np. Branżowe Centrum Umiejętności w dziedzinie Ochrony Środowiska i Gospodarki Odpadami.
- tworzy nowe modele i technologie przywracania wartości użytkowych zdegradowanym terenom, w tym poprzemysłowym dla lokalnych społeczności m.in. na bazie surowców antropogenicznych.
Wdrożone rozwiązanie ma na celu oddziaływanie na procesy transformacyjne w taki sposób, aby zwiększyć dobór wariantów realizujących zrównoważony rozwój, opłacalnych ekonomicznie, a realizujących wymogi regulacyjne oraz dokumentów strategicznych z różnych poziomów zarządzania środowiskowego.